U heeft al zoveel brieven gehad en zoveel lof, laat ik direct to the point komen. Mijn vraag betreft een apparaat dat u niet kent, maar dat in mijn tijd gemeengoed is. Ik kan me voorstellen dat dit apparaat uw leven en werk veranderd zou hebben, vandaar mijn vraag.
Het apparaat heet ‘computer’, en het is moeilijk uit te leggen wat het precies is. Het is een apparaat dat heel veel kan, in zekere zin alles. Maar dat zou een slechte uitleg zijn: wat moet u zich voorstellen bij een apparaat dat alles kan? Een stoommachine met alle denkbare mogelijkheden? Eentje die kan malen, zagen, rijden, enzovoorts?
Zoiets is een computer niet. Een computer is ook niet echt een rekenmachine, maar hij kan wel rekenen – in een miljoenste van een seconde rekent hij de wortel van 1.537 keer 792 uit – en hij kan nog veel meer.
Eigenlijk is een computer een redeneermachine. Het beste is hij te vergelijken met de automatische weefgetouwen uit uw tijd. Ik neem aan dat u ze kent. Grote weefgetouwen die automatisch konden weven – zonder tussenkomst van mensen. Eén operator hield met gemak meerdere machines in de gaten. Door middel van eenvoudige aanpassingen konden de machines nieuwe patronen weven. Gedachtenloos leverden ze hun geweef, als een slaaf van hun instellingen.
Een computer lijkt daar wel wat op. Op basis van instructies produceert de computer resultaten. Perfect en zonder ooit een fout te maken. Als hij fouten maakt, komt dat door foutieve instructies. De toepassingen van de computer zijn zo breed, dat je hem ook een ‘gedachte-experimentmachine’ zou kunnen noemen. Allerlei gedachte-experimenten, geformuleerd in termen van instructies, zijn door het machien uit te voeren.
Het is zelfs mogelijk – en ik heb dat wel eens gedaan – om zo’n computer de natuurlijke selectie na te laten spelen. Je stopt in de computer een fictieve wereld met fictieve wezens. Wezens moet u overigens ruim opvatten: een wezen in de computer is niets meer dan een verzameling getallen. Met die getallen kunt u vastleggen of een wezen lange poten heeft of juist korte. Een vacht heeft of veren, enzovoorts. Bovendien richt u de wereld zo in dat er variatie bestaat tussen alle wezens, en dat ze nakomelingen kunnen krijgen die op hun voorgangers lijken. En ten slotte zorgt u ervoor dat er sprake is van voortdurende ellende en sterfte. Zoals ook in onze wereld het geval is.
U drukt op een knop, en zoals een automatisch weefgetouw na aanzetten doek begint te produceren, start de computer met het gedachte-experiment. Wezens komen en wezens gaan. En zoals het weefgetouw met ongelooflijke snelheid stof kan maken, maakt de computer razendsnel de fictieve wereld. Generaties duren fracties van seconden, en na een paar minuten zijn miljoenen wezens gestorven en zijn er weer miljoenen nieuwe ontstaan.
U kunt de loop van dit leven met het blote oog volgen, zonder op zoek te hoeven gaan naar fossielen en andere resten uit een ver verleden. Miljoenen jaren worden in een paar minuten samengedrukt, en de veranderingen van het leven spelen zich voor uw oog af. Letterlijk, want computers hebben namelijk vaak, naast dat ze een gedachte-experimentenmachine zijn, ook nog een plat scherm waarop hun binnenste getoond kan worden.
Ik realiseer me dat dit waanzinnig klinkt: een machine die bijna alles kan, die foutloos gedachte-experimenten uitvoert, en waarvan de toestand op een plat scherm te aanschouwen is. Toch moet u mij geloven dat dit bestaat. Bijna iedereen heeft zo’n apparaat, en ze kosten maar een paar dagen werk. Het is een wonderlijke tijd, maar dat was de uwe waarschijnlijk ook.
U ziet op het scherm wezens en soorten komen en gaan, en u ziet natuurlijke selectie zich voor uw oog afspelen. Niet in de werkelijke wereld, maar in de fictieve wereld in de computer.
Als in het gedachte-experiment sprake is van variatie, overerving en een strijd op leven en dood, dan speelt zich uw proces van natuurlijke selectie af. Altijd. Dat laat die computer zien.
Mijn vraag nu aan u is: u heeft jarenlang bewijzen verzameld om anderen te kunnen overtuigen van de kracht van uw idee. Had u dit ook gedaan als in uw tijd de computer had bestaan? Of had u dan gedacht: dit apparaat laat zo helder zien dat natuurlijke selectie in principe bestaat, dan zal het heus in het echt ook wel bestaan?
Groeten, Bas Haring
Geen opmerkingen:
Een reactie posten